Mamilov N.Sh., Amirbekova F.T., Khabibullin F.Kh., Adilbaev Zh.A., Bekkozhaeva D.K., Kozhabaeva E.B. New data on morphometry and biology of alien snakehead Channa argus in the Syrdarya River

Al-Farabi Kazakh National University, Scientifc Research Institute of Biology and Biotechnology problems

Abstract

Амур жыланбас Channa argus (Cantor, 1842) балығы 1960 жылдары Арал теңізі бассейніне
кездейсоқ жерсіндірілген. Бұл түр жергілікті түрлерге қауіпті болып табылады. Суқойма
жағдайының көрсеткіштерінің бірі бөгде балық түрлерінің көптігі болып табылады. Біздің
зерттеуіміздегі мақсатымыз, жыланбас балығының морфологиялық және биологиялық
ерекшеліктерін зерттеу және бастапқы жерсіндірілген уақыттағы авторлардың мәліметтерімен
салыстыру болып табылады. Аулау үшін стандартты аулау құралдары пайдаланылды және
морфометриялық талдау дәстүрлі схема бойынша жүргізілді. Су температура, ластану,
минералдану, рН, ерітілген оттегі зерттелді. Осы параметрлердің елеулі ауытқуы судың
шығарылу режиміне және ихтиофаунаның алуантүрлілік құрылымын анықтауға байланысты.
Алынған мәліметтерге қарағанда, морфометриялық көрсеткіштердің көпшілігінде өзгергіштіктер
анықталған жоқ. Бұрынғыға қарағанда, аталық және аналықтары өздерінің ұрпақтарына
ұзақ уақыт бойы қамқорлық жасайтыны байқалды. Линейлік өсу жылдамдығы (денесінің
ұзындығының өсуі) бұрынғы көрсетілген мәліметтерге қарағанда төмен. Уылдырық шашуы
порционды, Сырдария өзенінде уылдырықты 2-3 рет шашады, көктемнен жазғы уақытқа дейінгі
аралықта. Жыныстық жетілу кезеңінде минималды дене ұзындығы 280 мм құрайды. Өзеннің
төменгі ағысындағы жерлерде жыланбас балығы жергілікті жыртқыш балықтардың қорегіне
бәсекелес болып табылады. Қазіргі уақытта, жыланбас балықтар Сырдария өзенінде үнемі
тіршілік ететін түрлердің бірі болып табылады.
Түйін сөздер: Channa argus, амур жыланбас, Сырдарья, морфология, биология