Экологиялық хабардарлық деңгейлерін бағалау: жаңа көп өлшемді тұжырымдамалық негіз

Аннотация

Экологиялық хабардарлық деңгейін бағалау, әсіресе, Арал теңізінен су тапшылығы
мәселелеріне дейінгі әртүрлі экологиялық проблемаларды шешу үшін күресіп келген және
әлі де күресіп жатқан Қазақстан сияқты дамушы ел үшін экологиялық хабардарлықты
зерттеуде өте маңызды. Көптеген ғалымдар ауа мен судың ластануы сияқты экологиялық
проблемалардың ерекше аспектілерін қарастырғанымен, жергілікті қазақстандық ғалымдардың
жалпы халық арасында экологиялық хабардарлық деңгейін шешу бойынша жұмыс көлемі
шектеулі. Бұл жұмыстың зерттеу мақсаты экологиялық хабардарлық деңгейлерін бағалаудың
жаңа тұжырымдамалық негізін ұсыну болды. Ол төрт негізгі өлшемнен тұрды: когнитивтік,
аффективті, альтруистік және конативті өлшем, олар үшін келесі өлшемдердің әрқайсысы
әртүрлі зерттеу құралдары енгізілген. Ол үшін еңбекте батыс ғалымдарының еңбектерінің
теориялық негіздері мен тұжырымдамалары жан-жақты зерттеліп, үлгіленіп, қайта қолданылды.
Бұл зерттеудің мақсаты – Қазақстандағы жалпы халықтың экологиялық хабардарлық деңгейін
бағалаудағы тұжырымдамалық негіздердің жоқтығына қатысты зерттеу олқылығын толтыру.
Осы жұмыстан алынған нәтижелер жаңа көп өлшемді құрылымды енгізу және Қазақстан
контекстінде болашақ академиялық зерттеулер үшін үш жаңа зерттеу құралын қолдану мүмкіндігі
болды. Бұл жаңа зерттеу құралдары 15 элементтен тұратын EEV шкаласы үлгісін, 26 элементтен
тұратын экологиялық тәуекелді қабылдау шкаласы үлгісін және 18 элементтен тұратын EAS
моделін қамтиды. Бұл мақала зерттеушілерге Қазақстандағы әртүрлі үлгідегі популяциялардың
экологиялық құндылықтарындағы, сенімдеріндегі, алаңдаушылықтары мен қабылдауларындағы
айырмашылықтарды анықтау үшін өте құнды зерттеу құралдарын ұсынды.
Түйін сөздер: Қазақстан; экологиялық сана; тұжырымдамалық негіз; бағалау өлшемдері.