КЕШЕНДІ ТЫҢАЙТҚЫШ АЛУ БИОТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚҰРАСТЫРУ ҮШІН ҚОЛДАНЫЛАТЫН ШИКІЗАТТЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ

Аннотация

Органикалық қалдықтардың биотрансформациясы нәтижесінде түзілетін гуминдік заттар экожүйе қатысушыларының бірлескен қызметінің табиғи өнімі болып табылады. Бүгінгі күнге дейін топырақтың ГЗ зерттеу бойынша материалдың үлкен көлемі жинақталған, алайда, ГЗ-ның балама көздері (шымтезек, қоңыр көмір, тотыққан көмір, компост және т.б.) жеткілікті түрде зерттелмеген, сондықтан кешенді бұл заттарды ауыл шаруашылығында және басқа халық шаруашылығы салаларда қолдану үшін зерттеулер қажет. Қазақстанда органикалық тыңайтқыштардың/мелиоранттардың тапшылығы артып келеді және химиялық тыңайтқыштар мен өсімдіктерді қорғау құралдарын пайдалануға шектеу қойылуда. Осыған байланысты топырақ құнарлығын арттыру үшін табиғи органикалық тыңайтқыштарды қолданудың жолдарын іздестіру орынды. Жергілікті кен орындарының сапасыз қоңыр көмірі ГЗ өндіру үшін осындай шикізат бола алады. Құрамында көмір бар таужыныстарда ауылшаруашылық дақылдарының дамуы мен қоректенуі үшін өте маңызды көптеген маңызды химиялық элементтер бар, оларды топырақтағы қоректік заттардың құнды көзі етеді. Көміртекті жыныстарды сазды-подзолиялық топыраққа енгізу микроорганизмдер санының айтарлықтай өсуіне әкеледі, көбінесе бірнеше жүз есеге жетеді. Топырақ тыңайтқыштары ретінде көміртекті тау жыныстарының қоспаларын пайдалану органикалық компоненттердің ыдырауына қатысатын микробтық қауымдастықтың белсенділігін айтарлықтай арттырады. Демек, бұл процесс топырақтағы қоректік заттардың қолжетімділігінің артуына әкеледі.

Зерттеудің бұл кезеңінің мақсаты шикізатқа (Қазақстан кен орындарының төмен сапалы қоңыр көмірлерінен бөлінген гуминді заттар және метаболизмдік белсенділігі жоғары бактериялық дақылдар) сипаттама беру.  Нәтижесінде шикізатқа толық сипаттама беріліп, кешенді тыңайтқыштар алу биотехнологиясын құрастыру үшін белсенді бактериялар бөлініп, идентификацияланды.

Кілт сөздер: қоңыр көмір, гуминді заттар, техникалық сипаттамасы, элементтік құрамы, микробиома, метагеномика, бактерия.