ӘР ТҮРЛІ ЭКОПОПУЛЯЦИЯЛАРДАН ЖИНАЛҒАН RHEUM TATARICUM L. ӨСІМДІКТЕРІНІҢ АНАТОМИЯЛЫҚ-МОРФОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ
DOI:
https://doi.org/10.26577/EJE.2024.v79.i2-012Аннотация
Polygonaceae тұқымдасы Rheum L. туысының 60 - қа жуық түрі табиғатта негізінен қоңыржай және субтропикалық Азияда, ең көп 38 түрі Қытайда таралған, оның ішінде 19-ы эндемик. Туыстың барлық түрлері дәрілік өсімдік ретінде қолданылады. Қазіргі фармакология рауғаш өсімдігі тамырының ең маңызды қасиеті асқазан-ішек жолдарының ауруларына шипа екенін көрсетті, өйткені рауғаш сығындысы іш жүргізетін әсерге ие, рауғаш сонымен қатар антипиретикалық қасиеттерге және антиоксиданттық белсенділікке ие. Диеталық талшықтың жоғары мөлшері жүрек-қан тамырлары ауруларынан қорғайды, ал К дәрумені остеопороздың алдын алу үшін құнды. Алайда, белсенді компоненттер мен олардың әсер ету механизмі әлі нақты анықталған жоқ.
Rheum tataricum L. құрғақшылыққа, тұздануға және қоректің тапшылығына жоғары төзімділігімен танымал, жабайы рауғаштың ең аз зерттелген түрі. Өсімдікте, әсіресе жапырақ тақталарында бірнеше улы қосылыстар, атап айтқанда антрахинон гликозидтері, сондай-ақ кальций оксалат кристалдары бар. Бұл жұмыста Rh. tataricum өсімдіктерінің анатомиялық-морфологиялық құрылымының ерекшеліктеріне салыстырмалы талдау жүргізілді. Алматы облысының Балқаш және Қаратал аудандарында өсетін экопопуляцияларда ауа-райы-климаттық жағдайларына байланысты айырмашылықтар анықталды. Маңыздысы, Rh. tataricum тамырсабақтарында құрамында кальций оксалаты бар идиобласттардың көп мөлшері табылды, бұл жануарлардың өсімдікті жеуіне және оларды улы заттарға айналдыруына жол бермейді. Атап өту керек, Rh. tataricum тамырының орталық цилиндрінде идиобласттар көлемі Қаратал ауданына қарағанда Балқаш ауданында үлкенірек және саны жағынан аз мөлшерде болды. Дәрілік және қоректік құндылығы Rһ. tataricum түрін шөлейт ортада өсіру, медицина және тамақтану саласында қолдану перспективасын көрсетеді.
Түйін сөздер: Rheum tataricum, экстракт, фармакология, антиоксиданттық белсенділік, экопопуляция, морфология.
Rheum tataricum L. құрғақшылыққа, тұздануға және қоректің тапшылығына жоғары төзімділігімен танымал, жабайы рауғаштың ең аз зерттелген түрі. Өсімдікте, әсіресе жапырақ тақталарында бірнеше улы қосылыстар, атап айтқанда антрахинон гликозидтері, сондай-ақ кальций оксалат кристалдары бар. Бұл жұмыста Rh. tataricum өсімдіктерінің анатомиялық-морфологиялық құрылымының ерекшеліктеріне салыстырмалы талдау жүргізілді. Алматы облысының Балқаш және Қаратал аудандарында өсетін экопопуляцияларда ауа-райы-климаттық жағдайларына байланысты айырмашылықтар анықталды. Маңыздысы, Rh. tataricum тамырсабақтарында құрамында кальций оксалаты бар идиобласттардың көп мөлшері табылды, бұл жануарлардың өсімдікті жеуіне және оларды улы заттарға айналдыруына жол бермейді. Атап өту керек, Rh. tataricum тамырының орталық цилиндрінде идиобласттар көлемі Қаратал ауданына қарағанда Балқаш ауданында үлкенірек және саны жағынан аз мөлшерде болды. Дәрілік және қоректік құндылығы Rһ. tataricum түрін шөлейт ортада өсіру, медицина және тамақтану саласында қолдану перспективасын көрсетеді.
