ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ТЕРРИТОРИЯСЫНЫҢ МЫСАЛЫНДА ТЕХНОГЕНЕЗДІҢ КӨРСЕТКІШІ РЕТІНДЕГІ ТЕРЕК ЖАПЫРАҚТАР КҮЛІНІҢ ЭЛЕМЕНТТІ ҚҰРАМЫ

Аннотация

Қоғам алдында тұрған маңызды мәселелердің бірі – қоршаған ортаның техногендік факторлармен үдемелі ластануы. Ластанудың жалпы көрінісін және қоршаған ортаға әсер ету дәрежесін алу үшін Оңтүстік Қазақстан аумағының экологиялық жағдайын зерттеу кезінде кешенді тәсіл қажет. Мақалада пирамидалық терек (Populus nigra f. pyramidalis) жапырақтарының күліндегі химиялық элементтердің таралуының экологиялық және геохимиялық сипаттамалары туралы түпнұсқа деректер келтірілген, өйткені бұл субстрат қоршаған ортадан ластаушы заттарды жинайды. Аналитикалық зерттеулер Томск политехникалық университетінің зертханасында INAA әдісімен (нейтронды активтендірудің аспаптық талдауы) қолданылды.

Статистикалық параметрлер Ca, Rb, Sr қалыпты таралуын көрсетті, біркелкі емес таралу: As, Ag, Nd, Tb, Yb, Cr, Br, Sb, Cs, Ba, Sm, Eu, Lu, Ta, Au элементтеріне тән. Жүргізілген кластерлік талдау химиялық элементтердің 7 маңызды ассоциациясын көрсетті. Аймақтық ерекшеліктерді анықтау үшін кларк ноосферасына, тірі заттың салыстырмалы орташа құрамы мен әдебиет деректеріне қатысты геохимиялық қатарлар салынды. Талдау нәтижесі Оңтүстік Қазақстан аумағында жиналған пирамидалық терек жапырақтарының күліндегі ерекше элементтер Na, Ca, As, Sr, Ag, Sb, Ba, Ta, U екенін көрсетті.

Түйінді сөздер: элементтік құрамы, Оңтүстік Қазақстан, биоиндикатор, пирамидалық терек жапырақ күлі (Populus nigra f. pyramidalis), нейтронды активтендірудің аспаптық талдауы.