АБАЙ ОБЛЫСЫ ҮРЖАР АУДАНЫНЫҢ РЕТРОСПЕКТИВТІ РАДИАЦИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ

Авторлар

  • Александра Липихина «Семей медицина университеті» КеАҚ радиациялық медицина және экология ҒЗИ, Cемей, Қазақстан https://orcid.org/0000-0001-6980-999X
  • Гани Есильканов «Семей медицина университеті» КеАҚ радиациялық медицина және экология ҒЗИ, Cемей, Қазақстан https://orcid.org/0000-0001-6834-2312
  • Юлия Брайт «Семей медицина университеті» КеАҚ радиациялық медицина және экология ҒЗИ, Семей, Қазақстан https://orcid.org/0000-0001-8988-732X
  • Ричард Харброн Халықаралық қатерлі ісіктерді зерттеу агенттігі, Лион, Франция https://orcid.org/0000-0001-6073-2850
  • Евгения Остроумова Халықаралық қатерлі ісіктерді зерттеу агенттігі / ДДҰ, Лион, Франция https://orcid.org/0000-0003-4729-1733
  • Қазбек Әпсаліқов «Семей медицина университеті» КеАҚ радиациялық медицина және экология ҒЗИ, Cемей, Қазақстан https://orcid.org/0000-0001-5759-6325

DOI:

https://doi.org/10.26577/EJE.2024.v80.i3-05
        25 20

Аннотация

Семей ядролық сынақ полигонында табиғи ортаның радиоактивті ластануының негізгі себебі болған атмосфералық сынақтар 1962 жылы аяқталды. Қытай Халық Республикасы (ҚХР) 1965 жылдан 1980 жылға дейін атмосферада ядролық сынақтар жүргізді. Абай облысы Үржар ауданының елді мекендері Семей полигонынан 600-700 км қашықтықта және қытай полигонынан 900-1100 км қашықтықта орналасқан.  Бүкіл зерттеудің негізгі ғылыми мәселесі Абай облысының оңтүстік өңірінің аумағында радиациялық жағдайды қалыптастыруға Лоб-Нор полигонында ядролық сынақтар жүргізу нәтижесінде аз дозалар диапазонында иондаушы сәулеленудің үлесін зерделеу болып табылады. Ғылыми зерттеудің маңызды аспектісі Лоб-Нор полигонындағы (ҚХР) ядролық сынақтардың Қазақстан халқына әсерін зерттеу болады. Бұл мақалада зерттеу аумағындағы радиациялық-гигиеналық жағдай параметрлерінің бұрын жарияланбаған мұрағаттық деректерін талдау нәтижелері келтірілген. Үржар ауданының топырағында цезий-137 және стронций-90 радиоизотоптарының құрамы бойынша 1967 жылдың маусымы мен 1973 жылдың шілдесіне сәйкес келетін және 1963 жылғы көрсеткіштерден және топырақтың орташа ластану деңгейінен едәуір асатын екі шыңды бөліп көрсетуге болады.

Авторлардың биографисы

Александра Липихина, «Семей медицина университеті» КеАҚ радиациялық медицина және экология ҒЗИ, Cемей, Қазақстан

Липихина Александра Викторовна – биология ғылымдарының кандидаты, «Семей медицина университеті» КЕАҚ Радиациялық медицина және экология ғылыми-зерттеу институты директорының ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары, Семей қ., Қазақстан (e-mail: a.v.lipixina@mail.ru)

Гани Есильканов, «Семей медицина университеті» КеАҚ радиациялық медицина және экология ҒЗИ, Cемей, Қазақстан

Есілқанов Ғани Мұхтарұлы – ғылым магистрі, «Семей медицина университеті» КЕАҚ Радиациялық медицина және экология ғылыми-зерттеу институтының ғылыми қызметкері, Семей қ., Қазақстан (e-mail: al-g_007@mail.ru)

Юлия Брайт, «Семей медицина университеті» КеАҚ радиациялық медицина және экология ҒЗИ, Семей, Қазақстан

Брайт Юлия Юрьевна – ғылым магистрі, «Семей медицина университеті» КЕАҚ Радиациялық медицина және экология ғылыми-зерттеу институтының ғылыми бөлімінің меңгерушісі, Семей қ., Қазақстан (e-mail: d.yuliay@mail.ru)

Ричард Харброн, Халықаралық қатерлі ісіктерді зерттеу агенттігі, Лион, Франция

Ричард Харброн– Қатерлі ісік мәселелерін зерттеу жөніндегі халықаралық агенттік/ДДҰ, Лион, Франция (e-mail: harbronr@iarc.who.int)

Евгения Остроумова, Халықаралық қатерлі ісіктерді зерттеу агенттігі / ДДҰ, Лион, Франция

Остроумова Евгения Владимировна – медицина ғылымдарының кандидаты, Онкологиялық зерттеулер жөніндегі халықаралық агенттік/ДДҰ, Лин, Франция (e-mail: ostroumovae@iarc.who.int)

Қазбек Әпсаліқов, «Семей медицина университеті» КеАҚ радиациялық медицина және экология ҒЗИ, Cемей, Қазақстан

Апсаликов Казбек Негматович – профессор, медицина ғылымдарының докторы, Семей қ., Қазақстан (e-mail: k.n.apsalikov@mail.ru)

Жүктелулер

Как цитировать

Липихина, А., Есильканов, Г., Брайт, Ю., Харброн, Р., Остроумова, Е., & Әпсаліқов, К. (2024). АБАЙ ОБЛЫСЫ ҮРЖАР АУДАНЫНЫҢ РЕТРОСПЕКТИВТІ РАДИАЦИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ. ҚазҰУ хабаршысы. Экология сериясы, 80(3), 43–54. https://doi.org/10.26577/EJE.2024.v80.i3-05

Шығарылым

Том 80 № 3 (2024): Хабарша Экология сериясы

Бөлім

ХАЛЫҚТЫҢ ДЕНСАУЛЫҒЫ МЕН БИОТАҒА ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ ЛАСТАНУШЫЛАРЫНЫҢ ӘСЕРІН БАҒАЛАУ