ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЖАБАЙЫ АЛМА ОРМАНДАРЫНДА БАКТЕРИЯЛЫҚ КҮЙІКТІҢ ТАРАЛУЫН БАҒАЛАУ

Авторлар

  • Гульнур Искакова М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты https://orcid.org/0000-0002-1989-9031
  • Галия Жармухамедова М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты, «Тетис» ғылыми қоғамы https://orcid.org/0009-0007-3546-3899
  • Жуманова Жулдызай М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты, «Тетис» ғылыми қоғамы https://orcid.org/0000-0003-1207-3103
  • Динара Найзабаева М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты, «Ұлттық биотехнология орталығы» ЖШС Алматы қаласындағы филиалы https://orcid.org/0000-0002-0606-4289
  • Жанна Бердыгулова М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты, «Ұлттық биотехнология орталығы» ЖШС Алматы қаласындағы филиалы https://orcid.org/0000-0003-0379-2472
  • Саги Солтанбеков Қазақ жеміс-көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты https://orcid.org/0000-0002-2503-152X
  • Гульнар Исмагулова М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты https://orcid.org/0000-0002-2735-4939

DOI:

https://doi.org/10.26577/EJE.2024.v80.i3-07
        27 16

Аннотация

Erwinia amylovora – жеміс ағаштарында бактериялық күйдіргіні тудыратын ерекше қауіпті қоздырғыш. Бұл қоздырғыш Қазақстан аумағында тарала бастағандықтан мәдени және Malus sieversii жабайы алма ормандарына айтарлықтай қауіп төндіреді. Бүгінде бактериялық күйіктің таралып кеткен түрлеріне тиімді ем болмағындықтан, тек ерте диагностикалау арқылы ғана оның алдын алуға болады. Көп зерттеулер негізінен мәдени алма бақтарында бактериялық күйікті анықтауға бағытталғанымен, жабайы алма популяциясын бақылауға аз көңіл бөлінеді. Сол үшін жабайы алма ағаштарында бактериялық күйіктің таралуын анықтау үшін Қазақстанның төрт қорғалатын аумақтарында кешенді төрт жылдық мониторинг режимі жүргізілді. Бірнеше жыл бойы жүргізілген тексерулер нәтижесінде Malus sieversii үлгілерінде бактериялық күйіктің айқын белгілерінің жоқтығын анықтады. Бұл бақылаулар бүйірлік ағындағы иммунохроматография, сондай-ақ симптомсыз үлгілерде жүргізілген стандартты және нақты уақыттағы полимеразды тізбекті реакцияның талдауы арқылы одан әрі расталды. Бұл зерттеудің нәтижелері Қазақстанның жабайы алма ормандарындағы бактериялық күйіктің қазіргі жағдайы туралы баға жетпес ақпарат бере отырып, табиғатты қорғау үшін үлкен маңызға ие. Демек, бұл деректер мемлекеттік органдарға осы экологиялық маңызды экожүйелерде бактериялық күйіктің таралуын шектеуге бағытталған алдын-ала шаралар қабылдауға шақыратын ғылыми негізделген ұсыныстарды тұжырымдауға негіз болады.

Түйін сөздер: Malus sieversii, Erwinia amylovora, жабайы алма ормандары, бактериялық күйік, табиғатты қорғау, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар.

Авторлардың биографисы

Гульнур Искакова, М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты

Искакова Гульнур Аюповна (корреспондентный автор) – PhD докторант, М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институтының геном зертханасының ғылыми қызметкері (Алматы, Қазақстан, g.iskakova83@gmail.com).

Галия Жармухамедова , М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты, «Тетис» ғылыми қоғамы

Жармухамедова Галия Аукеновна – биология ғылымының кандидаты, М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты, Тетис ғылыми қоғамы (Алматы, Қазақстан, galiya16021957@gmail.com).

Жуманова Жулдызай, М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты, «Тетис» ғылыми қоғамы

Жуманова Жулдызай Кабыловна – ауылшаруашылық ғылымының кандидаты, М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты, Тетис ғылыми қоғамы (Алматы, Қазақстан, dzhumanova.zhuldyz@mail.ru).

Динара Найзабаева, М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты, «Ұлттық биотехнология орталығы» ЖШС Алматы қаласындағы филиалы

Найзабаева Динара Адамжанқызы – PhD докторант, М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты, «Ұлттық биотехнология орталығы» ЖШС Алматы қаласындағы филиалы (Алматы, Қазақстан, dinara.naizabaeva@gmail.com).

Жанна Бердыгулова, М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты, «Ұлттық биотехнология орталығы» ЖШС Алматы қаласындағы филиалы

Бердыгулова Жанна Амировна - PhD докторант, М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты, «Ұлттық биотехнология орталығы» ЖШС Алматы қаласындағы филиалы (Алматы, Қазақстан, berdygulova@gmail.com).

Саги Солтанбеков, Қазақ жеміс-көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты

Солтанбеков Саги Сайранович – PhD, Қазақ жеміс-көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты (Алматы, Қазақстан, sagi.soltanbekov@mail.ru).

Гульнар Исмагулова, М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты

Исмагулова Гульнар Акимжановна – биология ғылымының кандидаты, М.А. Айтхожин атындағы молекулалық биология және биохимия институтының геном зертханасының меңгерушісі (Алматы, Қазақстан, i_gulnara@mail.ru).

Жүктелулер

Как цитировать

Искакова, Г., Жармухамедова , Г. ., Жулдызай, Ж. ., Найзабаева, . Д. ., Бердыгулова, . Ж. ., Солтанбеков, С., & Исмагулова, Г. (2024). ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЖАБАЙЫ АЛМА ОРМАНДАРЫНДА БАКТЕРИЯЛЫҚ КҮЙІКТІҢ ТАРАЛУЫН БАҒАЛАУ. ҚазҰУ хабаршысы. Экология сериясы, 80(3), 68–76. https://doi.org/10.26577/EJE.2024.v80.i3-07

Шығарылым

Том 80 № 3 (2024): Хабарша Экология сериясы

Бөлім

БИОЛОГИЯЛЫҚ ӘР ТҮРЛІЛІКТІ САҚТАУДЫҢ ҚАЗІРГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ