Study of the content of chlorophyll and carotenoids in the leaves of tau-saghyz (Scorzonera Tau-Saghyz Lipsch Et Bosse) from various ecological and geographical habitats in the karatau mountains...

Abstract

Табиғи каучук – өсімдік тектес биополимер, ол медицинада, машина жасауда және т.б. Таусағыз (лат. Scorzonera tau-saghyz Lipsch et Bosse) – Оңтүстік Қазақстан аумағында өсетін, тамырында табиғи каучук шығаруға және жинақтауға қабілетті жартылай бұта. Тау-сағыздың экономикалық құндылығы синтезделген табиғи каучуктың саны мен сапасымен анықталады. Тиісінше, егінге тау-сағызды ендіру және экономикалық тиімді резеңке дақылын жасау үшін резеңке құрамының жоғарылауына байланысты факторларды анықтау маңызды болып табылады. М.В. Култиасов «Жапырақ массасы неғұрлым дамыған болса, соғұрлым тамыр массасы оған сәйкес келуі керек, яғни. жапырақ массасы – тамыр массасының шығымдылығының жанама өлшемі. Осыдан мынадай қорытынды шығады: жапырақ тамыр массасындағы резеңкенің жиналуын бағалау критерийі бола алады. Жапырақтардың негізгі қызметі фотосинтез болғандықтан, осыған байланысты біздің тәжірибелерімізде жапырақтардағы фотосинтетикалық пигменттердің мөлшері, мүмкін корреляциялық, тамырдағы каучуктың жиналу деңгейін анықтайтын фактор ретінде таңдалды. Осылайша, әртүрлі мекендеу орындарынан (солтүстік беткейі, шығыс беткейі, Теріс-аққан жотасының оңтүстік беткейі) өсімдіктердің 3 тобын таңдадық. Таңдалған жапырақ үлгілерінен фотосинтетикалық пигменттер ацетонмен, ал гексан көмегімен сол үлгілердің тамырынан каучук алынды. Алынған сандық деректер келесі статистикалық әдістер арқылы тексерілді: Стьюденттің t-тесті және Пирсон корреляция коэффициенті. Нәтижелер фотосинтетикалық пигменттердің мөлшері бойынша топтар арасында статистикалық маңызды айырмашылықты көрсетті, сонымен қатар резеңке мөлшері бойынша топтар арасында ешқандай айырмашылық жоқ. Корреляциялық талдау барлық үш топтағы жапырақтардағы пигменттердің мөлшері мен тамырлардағы каучуктың пайызы арасындағы өте әлсіз байланысты көрсетті. Осылайша, фотосинтетикалық пигменттердің мөлшері тамырларда каучуктың жиналу процестеріне әсер етпейтіні көрсетілді.

Түйін сөздер: Тау-сағыз, жапырақ тамыры, пигменттер, каучук, корреляция