ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫНЫҢ АУМАҒЫНДАҒЫ ӨРТТЕН КЕЙІНГІ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ОРМАНДАРДЫ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ
DOI:
https://doi.org/10.26577/EJE.2024.v79.i2-05Аннотация
Қостанай облысының өрттен кейінгі жағдайы мен орманды қалпына келтірудің далалық зерттеулерінің нәтижелері ұсынылды. Зерттеу мақсаты Қостанай облысының аумағындағы өрттен кейінгі жағдайды және ормандарды қалпына келтіруді зерделеу және талдау. Ағаштардың өрттен кейінгі құлауы және олардың негізгі орман құраушы алқап ретіндегі радиалды өсуі өрттің түрі мен қарқындылығымен айқындалатыны анықталды. Орман ландшафттарының түрлерін ескере отырып, ғарыштық суреттер арқылы біз бұзылған және фондық бұзылмаған орман жамылғыларын сипаттайтын 7 негізгі және бақылау (фондық) учаскелерін анықтадық. Олардың ішінде орман өртінен ең көп зардап шеккендер - №5 және №7 негізгі учаскелер, себебі, онда орташа қарқындылықтағы жоғарыдағы өрт болған. Осы негізгі учаскелердің орман төсемі қатты өртте толығымен өртенді, тұқымның топырақ қоры жойылды, табиғи жаңарудың төмен қарқындылығы күтілуде. Барлық зерттелген негізгі учаскелердің орташа бониттен біз III деп бағалаймыз және бұл уақтылы ағаштарды кеспеуге байланысты, осы себеп алқаптардың жылдық өсуінің төмендеуіне әкеп соқтырды. №1, №5, №7 негізгі учаскелердегі алқаптардың санитарлық жағдайы қалған учаскелермен салыстырғанда қанағаттанарлықсыз. Зерттелген негізгі учаскелердің топырақтары тығыздалмаған және өсуге қолайлы. №1 негізгі учаскеде топырақтың беткі қабатында тығыздалған қыртыс байқалды. Өрттен кейін кәдімгі қарағайдың біркелкі емес табиғи жаңаруы байқалады. Негізінен достық тұқым көшеттері ылғалданған ойпаттармен және топырақтың қопсытылған жерлерімен байланысты. Қарағайлы ормандардың табиғи жаңаруына кедергі келтіретін факторларға орман төсемі және жер жамылғысының терең күйіп кетуі, топыраққа механикалық әсер ету және көшеттер өртеу үшін қолданылатын техника, толқынды ризина саңырауқұлағы (Rhizina undulata) жатады, олар қылқан жапырақты ағаштардың тамырларын зақымдайды.
Түйінді сөздер: орман, өрттен кейінгі жағдай, орманды қалпына келтіру, түйінді учаске, ағаштардың санитарлық жағдайы, Қостанай облысы.
